Làm gì để giảm tắc nghẽn tại cảng Cát Lái?

Quá tải gấp đôi công suất thiết kế ban đầu 

Là cảng container hàng đầu cả nước, cảng Cát Lái chiếm 25% thị phần vận tải biển nội địa, gần 50% thị phần container xuất nhập khẩu của cả nước và 92% thị phần khu vực TP.HCM. 

Theo ông Nguyễn Thanh Long - Phó chi cục trưởng Chi cục Hải quan Khu vực I (cửa khẩu cảng Cát Lái) mỗi năm cảng Cát Lái đã thông quan hàng hoá cho 33.000 lượt doanh nghiệp (DN) với số lượng trên 500.000 tờ khai hải quan. Số lượng tờ khai tự động qua khu vực giám sát là 1,8 triệu tờ với khối lượng hàng hoá khoảng 3,3 triệu TEU (đơn vị tương đương 20 feet). Kim ngạch xuất nhập khẩu qua cảng Cát Lái đạt 30 tỷ USD, thu ngân sách trên 46.000 tỷ đồng, chiếm 35% tổng số thu ngân sách của Cục Hải quan TP.HCM.

Có vai trò quan trọng như vậy nhưng hiện hoạt động của cảng Cát Lái đã quá tải, vượt gấp đôi công suất thiết kế ban đầu. Trung bình mỗi năm, có khoảng 4,9 triệu container 20 feet (TEU) được xếp dỡ tại cảng Cát Lái, tương đương với khoảng 3 triệu xe tải. Cảng Cát Lái đã xử lý hơn 92% khối lượng này và khoảng 50% tổng khối lượng container của cả nước. 

Tính bình quân, hiện mỗi ngày có 16.400 xe container tới cảng và vào giờ cao điểm có thể lên 20.000-22.000 xe/ngày. Các xe tải phải xếp hàng 2-3 tiếng trước khi đến cổng cảng, gây ách tắc giao thông xung quanh và dọc các tuyến đường dẫn vào cảng. Và nếu xếp thành một hàng, 16.400 xe tải đến cảng mỗi ngày sẽ trải dài tới 322 km!

Dự đoán khi kinh tế hồi phục hẳn, lượng hàng qua cảng Cát Lái sẽ còn tăng mạnh trong thời gian tới. Theo tính toán của ông Claudio Dordi - Giám đốc dự án USAID TFP, lượng container vào cảng này sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030 trong khi các tuyến đường thủy hiện không có đủ rộng để đón tàu tải trọng lớn hơn. Và như vậy, nhu cầu giải quyết tắc nghẽn giao thông ngày càng trở nên cấp thiết.

Việc tăng lưu lượng container trong năm 2030 chắc chắn sẽ tác động đến năng lực của cơ quan hải quan và những đơn vị khác trong việc xử lý khối lượng giao dịch. Việc tăng lượng hàng xuất nhập khẩu qua cảng sẽ gây sức ép rất lớn cho tất cả các dịch vụ và quy trình hiện tại của cảng, đặc biệt là những dịch vụ và quy trình trên giấy. 

Cần giải pháp đồng bộ 

Để giải quyết tình trạng quá tải của cảng Cát Lái, các chuyên gia cho rằng, cần thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ. Trong đó, cần tăng diện tích dành cho dịch vụ khai thác cảng, logistics ngoài cổng cảng và đẩy nhanh tiến độ triển khai xây dựng trung tâm logistics Cát Lái (rộng từ 60ha đến 100ha). Đây là tổng kho phân phối hàng hóa cho toàn bộ cụm cảng TP.HCM, kết nối với cụm cảng biển nước sâu Cái Mép-Thị Vải, phục vụ tốt hơn cho hoạt động xuất, nhập khẩu hàng hóa của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Trước mắt, cần đầu tư bến sà lan chuyên dụng, tạo thuận lợi cho DN và giảm tải cho cảng Cát Lái. Ông Claudio Dordi cho rằng TP.HCM cần xây dựng hệ thống sà lan theo lịch trình trên toàn bộ mạng lưới các cảng. Theo đó, cần thay đổi hệ thống sà lan hiện nay thành các tuyến "giống như trung chuyển" dựa trên các lộ trình đã lên kế hoạch trước, cập các bến cảng và cảng nội địa ICD. 

Trên thực tế, để tránh tình trạng chờ đợi lâu ở cảng Cát lái, hiện nay một số DN chọn giải pháp trung chuyển hàng hóa giữa các cảng biển hoặc từ nhà máy ra - vào cảng biển bằng phương thức vận tải sà lan và khá hiệu quả. Bên cạnh đó, cần thành lập các bãi chờ gần cảng Cát Lái cho xe tải để hỗ trợ các hoạt động tại cổng vào ban đêm, tăng khả năng sử dụng các cổng tại cảng Cát Lái và giảm tắc nghẽn; Mở rộng số lượng làn ở cổng và các điểm đỗ xe trước cổng tương ứng để giúp giảm tắc nghẽn ngay lập tức trong khi không cần phải đầu tư nhiều... 

Việc cấp thiết nhất phải triển khai là sử dụng các giải pháp công nghệ, giải pháp khai thác dữ liệu nhằm hỗ trợ nâng cao hiệu quả quản lý. Cụ thể là bố trí thiết bị nhận dạng ký tự quang học (OCR) và đầu đọc RFID tại cổng cảng Cát Lái. Giải pháp này sẽ giảm bớt thời gian xử lý tại cổng bằng cách lắp đặt thiết bị OCR và đầu đọc RFID để tự động nhận diện biển số xe tải, số hiệu container và tình trạng hư hỏng vỏ container. 

Các chuyên gia cho rằng, việc lắp đặt các camera để truyền hình ảnh video theo thời gian thực về điều kiện giao thông trên các tuyến đường dẫn vào cảng Cát Lái sẽ giúp các công ty vận tải biết điều kiện giao thông và điều chỉnh lịch chạy xe để tránh tắc nghẽn trên đường vào cảng, nhằm giảm bớt việc xếp hàng tại cổng cũng như giảm bớt giao thông trên các tuyến đường dẫn vào cảng.