Hiện nay, 185/204 quốc gia, vùng lãnh thổ (trong đó có Việt Nam) có báo cáo thống kê về tình hình bệnh ung thư, theo Globocan (dự án của Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế ghi nhận dịch tễ ung thư từ các quốc gia trên thế giới và đưa ra các con số ước tính về tỷ lệ mắc mới, tỷ lệ tử vong và tỷ lệ mắc của các bệnh ung thư phổ biến).
Theo Bệnh viện K (Bộ Y tế), năm 2020, Việt Nam xếp thứ 91/185 về tỷ suất mắc mới và thứ 50/185 về tỷ suất tử vong trên 100.000 người. Thứ hạng tương ứng của năm 2018 là 99/185 và 56/185. Như vậy, có thể thấy tình hình mắc mới và tử vong do ung thư ở Việt Nam đều đang tăng nhanh.
Diễn biến này cũng đang xảy ra tương tự với nhiều quốc gia trên thế giới như Anh, Pháp, Ý, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Mỹ… Tuy nhiên, đáng chú ý, tỷ lệ tử vong do ung thư tại các quốc gia này đang giảm.
Những bệnh ung thư phổ biến tại Việt Nam
Số liệu của Bệnh viện K cho biết: Tại Việt Nam, các ung thư phổ biến ở nam giới gồm: ung thư gan, phổi, dạ dày, đại trực tràng, tiền liệt tuyến (chiếm khoảng 65,8% tổng các loại ung thư). Ở nữ giới, các bệnh ung thư phổ biến gồm: ung thư vú, phổi, đại trực tràng, dạ dày, gan (chiếm khoảng 59,4% tổng các loại ung thư).
Như vậy, tính chung cả 2 giới, các loại ung thư phổ biến là ung thư gan, phổi, vú, dạ dày và đại trực tràng.
Lối sống và ô nhiễm môi trường có liên quan ?
Lý giải nguyên nhân khiến số người mắc và tử vong vì ung thư ở Việt Nam tăng nhanh, báo cáo của Bệnh viện K cho hay ung thư là bệnh lý gây nên bởi nhiều yếu tố phối hợp nhưng tựu trung lại liên quan 2 nhóm yếu tố: nhóm yếu tố thay đổi được (như hành vi lối sống, môi trường) và nhóm yếu tố không thay đổi được (tuổi, gien...).
Già hóa dân số là yếu tố liên quan gia tăng ung thư. Việt Nam đang đối mặt với sự già hóa dân số, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam hiện nay đã tăng (73,6 tuổi). Tuổi càng cao, thời gian tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ càng dài, tỷ lệ mắc ung thư càng cao.
Đáng lưu ý, các yếu tố về hành vi lối sống liên quan đến một số ung thư. Trong đó, hút thuốc lá là nguyên nhân của 30% các loại ung thư, gây ra 20 loại ung thư khác nhau và chiếm 90% nguyên nhân của ung thư phổi; lạm dụng rượu bia là nguyên nhân gây ra các loại ung thư như ung thư miệng, họng, gan, vú, đại trực tràng...
Ngoài ra, chế độ ăn uống không hợp lý, không lành mạnh cũng là một trong những nguyên nhân làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Đặc biệt, chế độ ăn nhiều mỡ động vật, ít chất xơ, sử dụng thực phẩm mốc (gạo, lạc...), hay thực phẩm chế biến sẵn (như thịt hun khói, cá muối...) đóng vai trò 35% nguyên nhân gây ung thư (như ung thư vú, thực quản, đại trực tràng...).
Thói quen ít vận động cũng là nguyên nhân gây nên một số bệnh ung thư như ung thư vú, đại trực tràng. Ô nhiễm không khí và môi trường cũng là những yếu tố liên quan.
Có một yếu tố tích cực liên quan đến việc gia tăng các ca ung thư được phát hiện, đó là nhận thức người dân tốt hơn về việc chủ động khám tầm soát ung thư; người dân quan tâm hơn tới việc đi khám sức khỏe, trong đó có việc sàng lọc ung thư nên phát hiện nhiều trường hợp hơn. Bên cạnh đó, hệ thống ghi nhận ung thư tại Việt Nam hiện đã tốt hơn. Như vậy, sẽ có nhiều bệnh nhân mắc và tử vong do ung thư được ghi nhận, dẫn tới số người mắc và tử vong được thống kê cũng đầy đủ hơn; tiến bộ khoa học kỹ thuật trong việc chẩn đoán ung thư ngày càng cao cũng giúp phát hiện ra bệnh nhiều hơn.
Phòng ngừa bệnh ung thư
Với bệnh ung thư, phát hiện càng sớm, tỷ lệ chữa khỏi càng cao, tiết kiệm về chi phí. Ngược lại, phát hiện ở giai đoạn muộn luôn để lại gánh nặng lớn về kinh phí và hiệu quả điều trị cũng giảm đáng kể.
Mỗi người dân cần duy trì thói quen khám sức khỏe định kỳ. Khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ ung thư, cần đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, phát hiện sớm hoặc loại trừ bệnh ung thư.
